CZYTELNIA > Kłopoty z żołądkiem, biegunki

Układ pokarmowy to zespół narządów służących do przyjmowania pokarmów, rozkładania substancji pokarmowych za pomocą enzymów trawiennych, a następnie wchłaniania ich do krwi.
 

DOLEGLIWOŚCI ŻOŁĄDKOWE

Coraz częstsze dolegliwości żołądkowe to cena, jaką płacimy za życie w cywilizacyjnym świecie. Nieustanny stres i pośpiech nie pozwalają na regularne spożywanie ciepłych posiłków. Mocna kawa, ciężkostrawne tłuste i smażone potrawy, alkohol, pikantne potrawy, duże ilości słodyczy sprzyjają dolegliwościom żołądkowym.
Główną funkcją żołądka jest trawienie i transport pożywienia. Po zjedzeniu posiłku jego skurcze umożliwiają rozdrobnienie i przesuwanie treści pokarmowej do jelit. Rozdrobniony pokarm zostaje przesycony sokiem żołądkowym, którego gruczoły wydzielają ok. 2,5 litra w ciągu doby. Jego głównym składnikiem jest pepsyna – enzym, który rozpoczyna trawienie białek oraz kwas solny. Żołądek i dwunastnica posiada barierę ochronną, która osłania delikatne tkanki błony śluzowej.

 

Wrzody żołądka i dwunastnicy

Nadmierne wydzielanie kwasu żołądkowego prowadzi do uszkodzenia błony śluzowej,
a w konsekwencji do wrzodów żołądka i dwunastnicy. Obecnie uważa się, że główną przyczyną powstawania wrzodów jest obecność bakterii Helicobacter pylori. Nie należy jednak lekceważyć innych przyczyn takich jak: niestrawność – zbyt duże zaleganie pokarmu spowodowane zbyt obfitym posiłkiem; refluks – zarzucanie treści pokarmowej do przełyku, czego efektem jest zgaga – uczucie pieczenia w gardle. Wrzody atakują trzy razy częściej mężczyzn niż kobiety; cierpi na nie co 10 osoba dorosła. Dolegliwości nasilają się wiosną
i jesienią. Objawem jest tępy, uporczywy ból brzucha, połączony z uciskiem w czasie posiłku lub bezpośrednio po nim. Bólom towarzyszą wzdęcia, odbijanie, nudności, wymioty, zgaga, brak apetytu.
Leczenie

Do leków, które możemy stosować doraźnie bez recepty należą: leki zobojętniające, preparaty ziołowe, blokery receptorów H. Do najczęściej stosowanych leków zobojętniających (alkalizujących) kwas solny należą sole wapnia, glinu, magnezu, bizmutu. Większość preparatów jest wieloskładnikowa i zawiera dodatkowo związki simetikomu, krzemianów, kwas alginowy. Podstawą działania leków alkalizujących jest wiązanie jonów wodoru, prowadzące do neutralizacji kwasu solnego treści żołądkowej oraz do częściowej inaktywacji enzymu trawiennego pepsyny. Lek alkalizujący przyjęty na czczo działa przez
ok. 20 minut. Optymalnym sposobem podania tych leków jest podanie ich ok. 1-3 godzin po posiłku. Leki alkalizujące wywierają niewielki wpływ leczniczy na stan zapalny błony śluzowej przełyku.

Środki ostrożności
 

Częste dawkowanie leków alkalizujących niesie niebezpieczeństwo ujawnienia się objawów ubocznych. Wiele leków zobojętniających zawiera duże ilości jonów sodu, stąd zalecana jest ostrożność przy stosowaniu w nadciśnieniu tętniczym, niewydolności krążenia, chorobach wątroby.
Alkalizacja treści żołądka przyspiesza perystaltykę i opróżnianie żołądka – co przy preparatach zawierających jony magnezu może doprowadzić do biegunek. Sole glinu mogą powodować zaparcia, szczególnie ostrożność należy zachować w ciąży. Wyniki badań na zwierzętach wykazały, że związki glinu przechodzą do krwi płodu
i zwalniają jego rozwój. Niewydolność nerek jest przeciwwskazaniem do stosowania soli glinu i magnezu. Leki alkalizujące wiążą fosforany – może to być przyczyną zwiększonego wydalania wapnia; resorbcji wapnia i fosforu z kości.
Czas przyjmowania leków zobojętniających, musi być skorelowany z przyjmowaniem innych leków, ponieważ osłabiają one wchłanianie antybiotyków tetracyklinowych, ciprofloxacyny, preparatów żelaza, naproxenu, glikozydów, nasercowych, zwiększają wydalanie salicylanów z moczem.
 

BIEGUNKI
 

Biegunka w terminologii medycznej jest określana jako przedwczesne lub zbyt częste oddawanie stolca o luźnej konsystencji. Główną przyczyną biegunki może być zaburzenie każdej z czterech czynności jelit: wydzielania, wchłaniania, trawienia i czynności ruchowej.
 

Przyczyny

Biegunka może mieć przebieg dwojakiego rodzaju: ostry lub przewlekły. Biegunka ostra występuje nagle i trwa zwykle kilka dni, na ogół wywołana jest na podłożu infekcyjnym, spowodowanym przez np. pałeczkę okrężnicy lub gronkowce. Jako biegunka przewlekła określany jest stan, kiedy zbyt częste wypróżnienia trwają dłużej niż 10 dni,
a w stolcu obecny jest śluz, krew, ropa lub niecałkowicie strawiony pokarm. Biegunka przewlekła może mieć bardzo różne podłoże: przewlekłe zakażenia bakteryjne, robaczyce, zakażenia wirusowe, nietolerancja pokarmowa, uszkodzenie ściany jelit, zablokowanie czynności enzymów trawiennych związane np. z antybiotykoterapią.
Warto pamiętać także o tym, że biegunkę mogą wywołać również zaburzenia ustrojowe, w tym niedotlenienie lub niedokrwienie jelit, zaburzenia regulacji nerwowej np. biegunka spowodowana napięciem nerwowym lub strachem.
 

Jak sobie z tym poradzić
 

Leczenie ostrej biegunki zarówno u dziecka, jak i u osoby dorosłej bezpośrednio po wystąpieniu objawów klinicznych, nie stanowi większego problemu, pod warunkiem, że nasz dostęp do lekarza jest łatwy. Jednak, gdy biegunka wystąpi np. w czasie podróży lub urlopu spędzanego w miejscu odległym od przychodni lekarskiej lub szpitala, jedynym miejscem,
w którym możemy zasięgnąć porady jest apteka. Pamiętajmy jednak, że u chorych na biegunki bakteryjne stosowane są leki wydawane wyłącznie z przepisu lekarza np.:
- kotrimazol (preparaty farmaceutyczne: Bactrim, Biseptol)
- norfloksacyna (np.: preparat: Nolicin)
- ofloksacyna (np. preparat: Tarivid)
- pefloksacyna (np. preparaty: Abaktal, Pefloksacyna).
Aptekarz w leczeniu biegunki może doradzać jedynie środki likwidujące objawy biegunki. Rzeczą ważną jest, by aptekarz umiał przeprowadzić wywiad z pacjentem, zwłaszcza gdy jest nim dziecko. Niewątpliwie pierwszym, zasadniczym zaleceniem zarówno w przypadku dziecka, jak i osoby dorosłej jest zatrzymanie chorego w łóżku i zastosowanie głodówki (niepodawanie pokarmów przez okres 6-24 godzin, w zależności od nasilenia objawów). Ponieważ podczas zbyt częstego oddawania stolca i podczas wymiotów dochodzi do utraty wody i elektrolitów, bardzo ważne jestdostarczanie choremu odpowiedniej ilości płynów doustnie. Zaleca się podawanie wody przegotowanej lub herbaty bez cukru, wywaru
z marchwi lub płynów zawierających glukozę lub elektrolity. Herbata ze względu na zawarte
w niej garbniki ma działanie ściągające. Płyny należy podawać często, lecz w małych ilościach.
 

Pomocne preparaty
Do leków objawowych, które farmaceuta może polecić w ramach samoleczenia należą:
1) środki o działaniu adsorbcyjnym:
- węgiel leczniczy (Carbo medicinalis) oraz preparaty, w skład których wchodzi np. Raphacholin C; jest on środkiem adsorbującym m.in. bakterie, toksyny bakteryjne
i związki drażniące; na powierzchni błony śluzowej przewodu pokarmowego tworzy on warstwę ochronną
- Smecta, do podawania doustnego po rozpuszczeniu w wodzie; ma silne właściwości powlekające błonę śluzową; można stosować ją także u dzieci poniżej 1 roku życia, zgodnie z zaleconym dawkowaniem
2) środki o działaniu ściągającym:
- Salotannal tabletki
- Tanninum albuminalum tabletki
- Calcium carbonicum proszek lub kapsułki (preparat Calperos)
Poza działaniem ściągającym środki te wykazują również właściwości przeciwzapalne
i częściowo bakteriobójcze.
3) środki wyrównujące równowagę wodno-elektrolitową:
- Saltoral proszek do rozpuszczania w wodzie
- Gastrolit proszek w saszetkach
4) środki o działaniu osłaniającym, pochodzenia roślinnego:
- owoc borówki czernicy
- kłącze pięciórnika
- kora dębu
- ziele rdestu ptasiego
- liść mięty pieprzowej
5) środki zawierające drobnoustroje przeciwbiegunkowe:
- Lakcid ampułki
- Lakcid forte fiolki
- Lacidofil kapsułki
- Trilac kapsułki
- Enterol saszetki i kapsułki.

Aptekarz powinien poinformować pacjenta, że jeżeli mimo stosowania omówionych środków ostra biegunka przedłuża się, a objawy kliniczne nasilają, należy bezzwłocznie skontaktować się z lekarzem, aby uniknąć niebezpieczeństwa zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej.

Preparaty na choroby układu pokarmowego:
- Manti, Manti Forte
- Carbo medicinalis
- Lakcid, Lakcid forte
- Xenna, Xenna extra.

Data przygotowania artykułu: 2003 r.