CZYTELNIA > Choroba niedokrwienna serca

Choroba niedokrwienna serca polega na niedokrwieniu mięśnia sercowego spowodowanym zaburzeniem równowagi między zapotrzebowaniem serca na tlen i związki energetyczne a dostarczeniem tych substancji z krwią przepływającą przez naczynia wieńcowe. W wyniku tego dochodzi do zaburzenia rytmu pracy serca i wystąpienia arytmii, zawału a nawet zatrzymania pracy serca. W łagodniejszej postaci może dojść do osłabienia kurczliwości mięśnia sercowego i powstania niewydolności krążenia.

Choroba niedokrwienna serca zwana jest również chorobą wieńcową serca, przewlekłą niewydolnością sercową, dławicą sercową lub dusznicą bolesną.

Przyczyny choroby
W 90% przyczyną choroby niedokrwiennej serca jest miażdżyca naczyń wieńcowych. Powstające złogi i blaszki w warstwie wewnętrznej naczyń utrudniają przepływ krwi i odżywienie mięśnia sercowego.
Rzadziej przyczyną choroby niedokrwiennej serca są skurcze naczyń wieńcowych (10%) występujące zwykle nagle, niczym niesprowokowane, często w nocy, czasem w związku z wysiłkiem fizycznym.

Podział choroby
Najprostszy podział choroby niedokrwiennej serca (choroby wieńcowej) to:
• stabilna choroba wieńcowa – ból występuje przy wysiłku fizycznym lub obciążeniu psychicznym, w czasie ekspozycji na zimno; ustępuje w ciągu kilku minut w spoczynku lub po zażyciu preparatu zawierającego nitroglicerynę,
• niestabilna dusznica bolesna (dławica piersiowa niestabilna) – charakteryzuje ją ból pojawiający się przy coraz mniejszym wysiłku, a także w spoczynku,
• zawał serca,
• nagły zgon sercowy.

Czynniki ryzyka
Chociaż choroba niedokrwienna serca jest częścią naturalnego procesu starzenia się, u części ludzi ryzyko jej rozwoju jest wyższe niż u innych.

Modyfikowalnymi czynnikami ryzyka czyli takimi, na które ma wpływ sposób życia są:
• palenie papierosów,
• nadciśnienie tętnicze,
• otyłość,
• cukrzyca II stopnia,
• wysoki poziom cholesterolu,
• siedzący tryb życia,
• nieumiejętność wypoczynku,
• brak aktywności fizycznej.

Niemodyfikowalnymi czynnikami ryzyka są:
• płeć,
• wiek (powyżej 45 lat u mężczyzn, 55 lat u kobiet),
• okres pomenopauzalny u kobiet,
• pochodzenie etniczne,
• występowanie chorób układu krążenia.

Objawy choroby
Zasadniczym objawem choroby jest ból wieńcowy umiejscowiony z reguły za mostkiem i odczuwany jako pieczenie, ucisk nasilający się w czasie wysiłku fizycznego, w stresie, po obfitym posiłku czy w niskiej temperaturze. Ból wieńcowy typowo promieniuje do żuchwy, szyi, barków, pleców, do lewego ramienia i ustępuje po zażyciu preparatu zawierającego nitroglicerynę. Dodatkowe objawy takie jak zmęczenie, duszność i/lub niespecyficzny ból, są częste u kobiet, osób starszych i chorych na cukrzycę. Zdarza się również, że jedynym objawem są dolegliwości brzuszne!
W celu zdiagnozowania choroby niedokrwiennej serca Polskie Towarzystwo Kardiologiczne wzorując się na Kanadyjskim Towarzystwie Chorób Serca i Naczyń zaleca klasyfikację dolegliwości ograniczających zdolność do wysiłku fizycznego:
Klasa I
Zwykła aktywność jak spacer, wchodzenie po schodach nie powoduje dławicy. Dławica występuje w trakcie intensywnego, gwałtownego lub przedłużającego się wysiłku fizycznego.
Klasa II
Małe ograniczenie zwykłej aktywności fizycznej.
Dławica występuje podczas szybkiego spaceru czy wchodzeniu po schodach ponad jedno piętro, po przejściu ponad 200m pod górę, po posiłkach, podczas działania zimna, wiatru, stresu emocjonalnego, w godzinach rannych, w ciągu paru godzin po przebudzeniu.
Klasa III
Znaczne ograniczenie zwykłej aktywności.
Dławica występuje po przejściu zwykłym tempem mniej niż 200m, po wejściu na jedno piętro – w zwykłych warunkach.
Klasa IV
Niezdolność do wykonywania żadnego wysiłku fizycznego bez dyskomfortu. Objawy dławicowe mogą występować w spoczynku.

Dla wielu pacjentów pierwszym objawem choroby wieńcowej jest atak serca lub nagła śmierć.

Badania
Osoby, które są w grupie ryzyka lub takie, które odczuwają dolegliwości bólu wieńcowego w klatce piersiowej powinny być poddawane regularnie badaniom kontrolnym:
• EKG,
• elektrokardiograficzna próba wysiłkowa,
• echo serca.
Do określenia obecności oraz ewentualnie rozmiarów niedokrwienia wykonuje się testy czynnościowe:
• test wysiłkowy,
• scyntygrafię perfuzyjną mięśnia sercowego (badanie polegające na wprowadzeniu do krwiobiegu niewielkich dawek radioznaczników, dzięki którym bada się drożność przepływu krwi przez serce i naczynia wieńcowe),
• echokardiografię wysiłkową,
• tomografię komputerową.
W przypadku nieprawidłowych wyników wyszczególnionych badań należy rozważyć wykonanie badań koronograficznych. Koronografia umożliwia, dzięki podaniu kontrastu, lepsze uwidocznienie tętnic wieńcowych za pomocą promieniowania rentgenowskiego.

Leczenie
Leczenie choroby niedokrwiennej powinno spełniać dwa główne cele. Pierwszym jest zminimalizowanie lub wyeliminowanie dolegliwości dławicowych, poprawa tolerancji wysiłku i poprawa jakości życia. Drugim najważniejszym celem terapii jest zapobieganie zawałowi serca, wydłużanie życia i redukcja śmiertelności.
W celu udrożnienia zwężonej lub zamkniętej tętnicy wykonuje się metody inwazyjne takie jak:
• balonikowanie (rozpychanie chorego naczynia za pomocą cewnika z napełnionym balonem),
• aterektomię (wybiórcze odcinanie i izolowanie zmian miażdżycowych (blaszek) z tętnic wieńcowych),
• ablację laserową (usuwanie złogów za pomocą laseru).
W przypadkach gdy powyższe metody nie są możliwe do przeprowadzenia ze względu na zły stan naczyń pobiera się odcinek żyły z uda lub fragmentu naczynia tętniczego okolicy klatki piersiowej i wszczepia się go między aortę a naczynie wieńcowe poniżej miejsca krytycznego zwężenia tętnicy – są to tzw. BY-PASSY.

W lecznictwie stosowane są leki zmniejszające agregację (zlepianie się) płytek krwi, leki poprawiające przepływ krwi, zmniejszające zapotrzebowanie mięśnia sercowego na tlen poprzez zmniejszenie częstości pracy serca i jego kurczliwości.
Bardzo ważną rolę spełniają preparaty zmniejszające poziom cholesterolu i trójglicerydów we krwi, ponieważ zapobiegają odkładaniu się płytki miażdżycowej w naczyniach. W aptece oprócz leków na receptę możemy nabyć preparaty wspomagające obniżanie cholesterolu, m.in. Omega-3 forte NaturKaps, Galomega, Novocardia, preparaty z czosnku: Alliofil, Alitol, Ali-Choles, Ali-Cardio, Allium. Agregację płytek krwi zmniejsza mała dawka kwasu acetylosalicylowego w jednorazowej dawce dobowej 75-150mg/dobę (np. Acard, Polocard, Encopirin Cardio 81, Cardiopirin). Jednak przed zastosowaniem danego preparatu należy poznać przeciwwskazania do jego stosowania (np. przeciwwskazaniem do zażycia kwasu acetylosalicylowego jest choroba wrzodowa).

Profilaktyka
Trzeba uświadomić sobie jak ważna jest profilaktyka, czyli zminimalizowanie a wręcz ograniczenie czynników ryzyka choroby niedokrwiennej serca takich jak:
• palenie papierosów,
• stres,
• niedostateczna aktywność fizyczna,
• otyłość,
• nadciśnienie tętnicze,
• cukrzyca.
Palacze papierosów są dwukrotnie bardziej narażeni na zawał serca, a ryzyko choroby niedokrwiennej serca jest wprost proporcjonalne do liczby wypalanych papierosów. Warto więc rzucić ten nałóg. Pomocne mogą się przy tym okazać preparaty z nikotyną – w postaci gum, plastrów, tabletek (np. NICORETTE, NIQUITIN) lub inne np. ziołowy Tobacoff, Kudzu w tabletkach.
Chorych ze stabilną chorobą wieńcową należy zachęcać do aktywności fizycznej o niezbyt dużej intensywności: spacery po 20-30 minut 3-5 razy w tygodniu lub jazda na rowerze 5 razy w tygodniu. Nie należy natomiast intensywnie ćwiczyć i narażać chorego na stres.
Przy profilaktyce, a także przy istniejącej chorobie niedokrwiennej serca nie możemy zapominać o prawidłowej diecie. Przestrzeganie prawidłowej diety prowadzi do redukcji masy ciała oraz do obniżenia poziomu cholesterolu i trójglicerydów. Optymalnym rozwiązaniem byłaby dieta śródziemnomorska, według której powinno się spożywać 7-10 razy dziennie duże ilości owoców i warzyw. Do posiłków należy włączyć:
• bogate w błonnik pełnoziarniste kasze,
• brązowy ryż, chude czerwone mięso,
• kurczaki,
• odtłuszczony nabiał,
• z umiarem masło i sery.
Warto także włączyć 1-2 razy tygodniowo tłuste ryby (łosoś, sardynki, tuńczyk), bogate w naturalne kwasy tłuszczowe omega 3.
Należy unikać produktów z dużą zawartością cukru, białej mąki, margaryny, olejów: kukurydzianego, sojowego, słonecznikowego czy arachidowego (można je zastąpić oliwą z oliwek).

Choroba niedokrwienna serca jest jedną z chorób cywilizacyjnych, która może być wynikiem stylu życia, jaki prowadzi dzisiaj człowiek. Odkładanie szczęścia i zdrowia na później, pogoń za lepszym życiem, pośpiech, stres, niezdrowa żywność i stosowanie używek do napędzania i rozluźnienia się wcześniej czy później przyniesie ze sobą niechciane rezultaty. Może warto już dziś choć trochę zwolnić i zadbać o nasze serce, bo mamy je przecież nie tylko dla siebie.

mgr farm. Anna Golba

Data publikacji: 2010 r.

Źródła:
1. Farmacja Praktyczna pod red. R. Jachowicz, PZWL 2007, B. Filipek – Doradzanie w zakresie stosowania leków z grupy OTC w wybranych jednostkach chorobowych – choroby układy sercowo - naczyniowego.
2. Farmakodynamika pod red. W. Jańca i J. Krupińskiej, PZWL wyd. 5 2002.
3. www.e-dukacja.pl
4. www.wikipedia.pl