CZYTELNIA > Gorączka – gorąca sprawa

Na pytania Redakcji odpowiada lek. med. Dorota Tokarska z Praktyki Lekarza Rodzinnego „Życie” w Lublinie.

    Czy powinniśmy się bać gorączki?

    Gorączka, gdy się pojawi, zawsze budzi niepokój. Sama w sobie nie jest chorobą, zwykle jest jednym z jej objawów. Najczęściej oznacza infekcję, znacznie rzadziej przyczyną gorączki są zaburzenia ośrodka termoregulacji w podwzgórzu – części mózgu, gdzie znajduje się ten ośrodek.
O gorączce mówimy, gdy temperatura ciała, mierzona termometrem wynosi 38°C lub więcej. Temperaturę pomiędzy 37,5 a 38°C nazywamy stanem podgorączkowym.
    Gorączka jest sygnałem, często pierwszym, że organizm został zaatakowany przez drobnoustroje. Może pojawić się w zakażeniu bakteryjnym, wirusowym, najrzadziej w grzybiczym. Gorączka oznacza też, że nasz organizm podejmuje walkę z infekcją, ponieważ podwyższenie temperatury ciała ogranicza możliwości rozwoju większości drobnoustrojów w naszym ciele, które w temperaturze wyższej niż 37,5°C nie mogą się swobodnie rozmnażać. Z tego punktu widzenia gorączka jest zjawiskiem korzystnym dla naszego zdrowia. Z kolei wysoka gorączka, która trwa długi czas osłabia organizm i zaburza normalne funkcjonowanie organizmu – osłabia go i obniża wydolność ustroju. Z tego też powodu gorączkę należy obniżać.

    Kiedy obniżać gorączkę i w jaki sposób?

    Ważne jest nie tylko obniżanie temperatury ciała, ale też określenie przyczyny pojawienia się gorączki. Często w pierwszych godzinach gorączki nie można tej przyczyny określić i trzeba poczekać na pojawienie się kolejnych objawów choroby. W infekcjach wirusowych czasem potrzeba od dwóch do pięciu dni na pojawienie się innych objawów, w infekcjach bakteryjnych zwykle jest to 2-3 dni.
    Kiedy mamy do czynienia tylko z gorączką powyżej 38°C w pierwszych dobach obserwacji stosujemy leczenie objawowe, czyli obniżamy temperaturę dostępnymi lekami przeciwgorączkowymi. Zwykle leki przeciwgorączkowe możemy podawać do trzech dni, po tym czasie, gdy gorączka powraca (nawet jeśli nie ma innych objawów) powinniśmy zasięgnąć porady lekarskiej, aby określić dalsze postępowanie i diagnostykę.
    Oprócz przyjmowania leków przeciwgorączkowych należy pamiętać o nawadnianiu organizmu, czyli podawaniu większej ilości płynów do picia (najlepiej o temperaturze pokojowej, niegazowanych). W obniżaniu gorączki wykorzystujemy leki dostępne bez recepty – preparaty paracetamolu, ibuprofenu, pyralginę. Właściwości przeciwgorączkowe ma większość leków przeciwzapalnych zawierających np. naproxen, meloksikam, diklofenak – leki te są zapisywane na receptę, dlatego rzadziej zaleca się je jako leki przeciwgorączkowe.
    Właściwości obniżające gorączkę ma również kwas acetylosalicylowy (aspiryna, polopiryna), ale trzeba pamiętać, że nie można go stosować u dzieci poniżej 12-go roku życia oraz u osób dorosłych przyjmujących leki przeciwkrzepliwe lub z chorobą wrzodową żołądka i dwunastnicy w wywiadzie, z uczuleniem na kwas acetylosalicylowy, np. w przypadku astmy aspirynowej.
    Preparaty paracetamolu i ibuprofenu są wykorzystywane w obniżaniu gorączki zarówno u dzieci, jak i u dorosłych – powinny być stosowane w odpowiednich dawkach dla wieku lub masy ciała. Zbyt niska dawka leku będzie nieskuteczna, zbyt wysoka może powodować działania niepożądane.
    Trzeba pamiętać, że leki przeciwgorączkowe podane doustnie zaczynają swoje działanie po ok. 1-2-ch godzinach, po trzech osiągają maksimum swojego działania. Stąd też leki obniżające gorączkę podajemy nie częściej niż co 4-6 godzin. Dodatkowo, szczególnie u dzieci, możemy obniżać gorączkę przez chłodne okłady okolicy karku, zgięć łokciowych i podkolanowych. Zarówno u dzieci, jak i u dorosłych można wykonać krótki prysznic lub kąpiel w wodzie o temperaturze ok. 37°C.
    Jeśli lekarz zdefiniuje chorobę i zaleci odpowiednie leczenie, to zwykle nadal podaje się leki przeciwgorączkowe, aby gorączkę obniżać. Nawet w przypadku choroby bakteryjnej, kiedy zostaje zastosowany antybiotyk podajemy nadal leki przeciwgorączkowe, jeśli utrzymuje się temperatura powyżej 38°C. Lecznicze działanie antybiotyku pojawia się zwykle dopiero po 2-4-ch dobach jego stosowania.
    Oddzielnym tematem, o którym tylko wspomnę, jest problem drgawek gorączkowych u małych dzieci. U niektórych dzieci jest to wskazanie do obniżania gorączki w niedługim czasie po jej stwierdzeniu, a nawet przed osiągnięciem progu 38°C.

    Jak mierzyć temperaturę ciała?

    Temperaturę ciała możemy mierzyć różnymi rodzajami termometrów. Obecnie są w użyciu termometry tradycyjne – rtęciowe oraz elektroniczne o różnym przeznaczeniu. 
     Pomiarów temperatury dokonujemy zwykle pod pachą, w jamie ustnej, w uchu, na skroni oraz w odbycie. Najbardziej miarodajne są pomiary wykonywane termometrem usznym oraz w odbycie. Od temperatury zmierzonej w odbycie odejmujemy zwykle 0,5°C, przy pomiarze usznym zwykle ok. 0,4°C.
    Najmniej dokładne są pomiary temperatury mierzonej na skroni, ale wykonuje się je najszybciej i w sposób najmniej kłopotliwy. Kiedy termometr wskazuje temperaturę powyżej 38°C możemy mówić o gorączce.
    Przy pomiarach pod pachą, trzeba pamiętać, aby w czasie pomiaru ramię dokładnie przylegało do klatki piersiowej, bo inaczej wpływ na wynik ma temperatura otoczenia. Tutaj również przy temperaturze 38 i więcej stopni Celsjusza stwierdzamy gorączkę.

    Podsumowując, gorączka to sygnał o możliwej chorobie organizmu. Oznacza, że organizm podejmuje walkę z czynnikiem chorobotwórczym. W pierwszych godzinach rzadko można rozpoznać przyczynę gorączki i choroby. W trakcie czekania na diagnozę powinniśmy obniżać gorączkę i zadbać o dobre warunki otoczenia dla chorej osoby. Gorączką powinniśmy się niepokoić, ale nie powinniśmy się jej bać. Istnieją skuteczne leki i sposoby do zwalczania wysokiej temperatury. Najskuteczniejsze jest leczenie przyczynowe wspomagane przez leczenie objawowe.

Publikacja: grudzień 2014